Ile razy powiedziałam swoim pacjentkom: „Jesteś odpowiedzialna za siebie, swoje dzieci, swoje zwierzęta i nikogo więcej” – nie wiem! Tysiące! A może dziesiątki tysięcy… Ale co to dokładnie znaczy, być odpowiedzialnym za siebie?

To znaczy przyjęcie do świadomości faktu, że nie mamy wpływu na innych ludzi. Nawet jeśli wydaje nam się, że mamy, to i tak ich zachowanie zależy tylko i wyłącznie od nich. Mogą zrobić to, co chcemy z różnych względów, ale wciąż jest to ich decyzja. Gdy uda ci się z tym pogodzić, zobaczysz, że łatwiej ci będzie odpuszczać innym i sobie też.

To znaczy, że nie mówi się: „on mnie wkurzył”, tylko „podjęłam decyzję, że będę kontynuować zachowania, które podpowiadają mi emocje wywołane jego zachowaniem”. Widzisz różnicę? Ja ją nazywam wolnością. Mamy wolność wyboru naszych zachowań. Nie korzystamy z niej ponieważ, jak pisałam na samym początku naszej podróży, umysł jest skąpcem poznawczym i lubi wszystko automatyzować. Do tego dochodzą emocje, którym pozwalamy przejąć stery i… załatwione. Działamy automatycznie i bezmyślnie.

To znaczy angażowanie się w takie działania, które na długą metę będą dla nas dobre. Podkreślam: „na długą metę”. To trudny wybór, łatwiej jest zaangażować się działanie, które przyniesie ulgę szybko, ale często na koniec dnia przynosi ono więcej szkody niż pożytku.

To znaczy bycie w kontakcie z najgłębszą częścią siebie, prawdziwą jaźnią, obserwującym ja – tym fragmentem siebie, który nigdy się nie zmienia, niczego nie ocenia, po prostu jest i obserwuje.

By móc to wszystko ogarnąć warto nieustająco kultywować czułą relację z tu i teraz. Tym prawdziwym, namacalnym „tu i teraz”. Często polecam swoim pacjentkom film „Langoliery – pożeracze czasu”, na podstawie książki Stevena Kinga… nie żeby było to jakieś wybitne kino, ale idealnie przedstawia koncept czasu: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Nasze życie jest tu i teraz. Nie ma go ani wczoraj, ani minutę temu, nie ma go też za minutę, ani jutro. Jest teraz. Gdy uda ci się osiąść w tym słynnym „tu i teraz”, dużo łatwiej będzie ci wziąć odpowiedzialność za siebie, bo będziesz reagować na bieżąco. Wydłuży się subiektywnie czas pomiędzy bodźcem, a reakcją dając ci przestrzeń na podjęcie decyzji dotyczącej najbardziej w danej sytuacji funkcjonalnego zachowania.

Jak mówi Jon Kabat-Zinn, ojciec terapii opartej na uważności, mindfulness to świadomość, która buduje się dzięki celowemu utrzymywaniu uwagi na chwili obecnej bez osądzania, a robimy to po to, by lepiej rozumieć siebie i rozwijać mądrość. Gdy wpiszesz w wyszukiwarkę jego nazwisko, wyskoczy bardzo wiele praktyk uważności. Na początek wybierz te, z którymi czujesz się bezpiecznie i swobodnie. Z czasem sięgaj po te, które na początku sprawiały ci trudność. Nie praktykuj mindfulnesów samodzielnie jeśli cierpisz na zaburzenia lękowe.

Ta świadomość, uważna obecność, pozwala nam na kontakt z obserwującym ja, o którym wspomniałam wcześniej. Jak mówi się w Terapii Akceptacji i Zaangażowania Ja jako kontekst (obserwujące Ja) to nie jest ani myśl, ani uczucie tylko miejsce, z którego możemy obserwować swoje myśli, emocje i uczucia, oraz obszar, w którym one są. To taka specjalna, psychologiczna przestrzeń, z której możemy oglądać nasze doświadczenia, bez zanurzania się w nich. Russ Harris określa to mianem „czystej świadomości” i mówi, że to określenie pozwala na wyjście do idei świadomości własnej świadomości.

Budowanie kontaktu z Ja obserwującym następuje podczas każdego ćwiczenia uważności w zasadzie. Acz moje ulubiona praktyka kontaktowania się z Ja obserwującym to metafora nieba.

Ja obserwujące jest jak niebo, a myśli, emocje i uczucia są jak pogoda. Niebo ma miejsce na każdą pogodę. Co więcej, nawet największe wichury, huragany, tajfuny nie są w stanie mu nic zrobić. Niebo po prostu jest, a pogoda się zmienia nieustająco. Czasami zapominamy, że to niebo istnieje, skupiamy się na huku pioruna, czy strugach deszczu. Ale ono jest… Czasami zasłaniają je chmury, ale jeśli wzniesiemy się ponad nie, zobaczymy bezkresny błękit nieba.

Im częściej będziesz oglądać niebo i dystansować się do aktualnej pogody, tym łatwiej będzie ci być ze sobą i dbać o siebie, w odpowiedzialny, funkcjonalny sposób. Spróbujesz…?

Joanna Noa Wrześniowska

Psycholog, terapeuta ACT I EMDR

Psycholog śledczy

Joanna Wrześniowska jest psychologiem klinicznym, terapeutą ACT i EMDR. Specjalizuje się w pracy z osobami żyjącymi z depresją, lękami, znajdującymi się w sytuacjach kryzysowych i po przeżyciu traumy. Uczy swoich pacjentów, jak akceptować to, czego nie mogą zmienić, skąd czerpać siłę, by zmieniać to, co zmienić mogą i jak rozróżnić jedno od drugiego. A wszystko w duchu głębokiego samo-współczucia. Więcej na stronie www.wrzesniowska.pl.